از گفت وگوهای خاله زنکی تا پخته خواری
به گزارش وبلاگ درخشان 92، ارسلان فصیحی در حالی از گفت وگوهای خاله زنکی به جای ادبیات عامه پسند و پخته خواری در ادبیات ترجمه می گوید که معتقد است ترجمه آثار ادبی فارسی که در حدود 40 سال اخیر فراوری شده اند به زبان های دیگر خیلی محدود است.
این مترجم در گفت وگو با وبلاگ درخشان 92، درباره شرایط ترجمه آثار فارسی به زبان های دیگر اظهار کرد: در میان آثار فارسی اغلب آثار اندیشمندان معاصر ایرانی به زبان های دیگر ترجمه می گردد، مثلا آثار دکتر علی شریعتی، عبدالکریم سروش و بعضی جامعه شناسان. در حوزه ادبیات، بعضی نویسندگان ایرانی در ادبیات جهان صندلی ویژه ای دارند که از جمله آن ها صادق راهنمایی است. راهنمایی جزء نویسندگان کلاسیک ادبیات مدرن در جهان محسوب می گردد. اگر در جهان کسی بخواهد ادبیات مدرن را بخواند حتما باید آثار او خصوصا بوف کور را خوانده باشد. آثار این نویسنده به اغلب زبان های جهان ترجمه شده است.
فصیحی همچنین در میان شاعران به فروغ فرخزاد و در میان نویسندگان ادبیات کودک ونوجوان به صمد بهرنگی به عنوان کسانی که آثارشان به زبان های دیگر ترجمه شده است اشاره و سپس بیان نمود: ترجمه آثار فارسی به زبان های دیگر در میان آثار ادبی جدیدتر خیلی محدود است و آثار نویسندگان و شاعرانی که مربوط به 30، 40 سال اخیر است کمتر ترجمه شده است. تا آن جایی که من می دانم از محمود دولت آبادی و عباس معروفی و از میان شاعران از احمد شاملو چند کتاب ترجمه شده است.
این مترجم با بیان این که اکنون یکی از پرفروش ترین کتاب ها در بازار کتاب آمریکای شمالی، آثار مولوی است گفت: آثار کلاسیک ادبیات فارسی خلأ معنویت در ادبیات مدرن غرب را پر می نمایند چون جنبه معنوی آن ها قوی تر است و در غرب هم آدم هایی وجود دارند که تشنه معنویت اند. اما در ادبیات مدرن امروز ایران اگر اثری ارائه ندهیم که جدید و بدیع باشد پیروز نخواهیم بود چون رمان و داستان کوتاه فراوری غربی ها است، پس آیا با نوشتن رمان می توانیم چیزی به ادبیات اضافه کنیم که غربی ها نداشته باشند و جهان نداشته باشد؟ اگر بتوانیم که پیروز می شویم اما کمتر کسانی در این زمینه پیروز بوده اند. بعد از صادق راهنمایی دیگر همانند او ندیدند یا نبوده است و آن پیروزیت تکرار نشد.
او با اشاره به این که آن چه در ایران به عنوان ادبیات عامه پسند منتشر می گردد اصلا ادبیات نیست، در پاسخ به سوالی درباره شرایط تغییر ذائقه مخاطبان ادبیات ترجمه در ایران اظهار کرد: در جهان نویسنده ها یا برای عموم مردم می نویسند تا همه راحت با آن ارتباط برقرار نمایند و جذب شوند یا این که برای گروه خاصی از نخبگان می نویسند. مثلا آثار مارسل پروست در فرانسه حداکثر سه هزار نسخه چاپ می گردد و شاید 10 سال طول بکشد تا فروش برود، اما آثار دانیل استیل 300 هزار نسخه چاپ می گردد و در عرض یک ماه هم فروش می رود.
فصیحی اضافه کرد: اما در ایران ادبیات عامه پسند ایرانی وجود ندارد و این ها به عبارتی روایت ها و شبه خاطراتی هستند که به اسم رمان عامه پسند چاپ می شوند، در حالی که از تکنیک های داستان و رمان نویسی محروم هستند و بیشتر شبیه خاطرات و گفت وگوهای خاله زنکی هستند و رمان نیستند. رمانی که در غرب برای عموم مردم نوشته می گردد اگر به درستی به فارسی ترجمه و بازسازی گردد همان اقبالی که در جاهای دیگر جهان دارد، در ایران هم خواهد داشت.
مترجم آثار اورهان پاموک همچنین درباره ترجمه مجدد گفت: به بعضی آثار، آثار کلاسیک و جاویدان می گویند که این آثار ترجمه شده اند، اما معمولا می گویند که هر 25 سال یک بار بهتر است مجدد ترجمه شوند چون در زبان مقصد تغییراتی ممکن است به وجود بیاید و نسل های مختلف به جامعه وارد می شوند برای همین امکان دارد دیگر نتوانند با ترجمه قدیمی ارتباط برقرار نمایند و ضرورت ترجمه مجدد ایجاد می گردد.
ارسلان فصیحی ادامه داد: اما وقتی از ترجمه مجدد حرف می زنیم در واقع منظور این است که کتابی ترجمه شده و مخاطب پیدا نموده اما عده ای که به آن ها پخته خوار می گویند، می آیند و از این شرایط سوءاستفاده می نمایند، یا دوباره کتاب را ترجمه می نمایند یا همان ترجمه را با تغییر چند کلمه که معمولا تغییرات اشتباه است به اسم مترجم دیگری دوباره به بازار می فرستند. این کار، کار شایسته ای نیست و یک جور شیادی و دزدی است و به صنعت نشر صدمه می زند، ناشر و مولف را نیز مشوش و سردرگم می نماید. هنگامی که کتابی ترجمه خوبی داشته باشد به ترجمه مجدد احتیاجی ندارد. ترجمه مجدد زمانی خوب است که از ترجمه موجود 25، 30 سال گذشته باشد و تغییرات زبانی در جامعه ایجاد شده باشد که احتیاج به ترجمه مجدد باشد وگرنه در غیر این صورت هدر دادن وقت و هزینه، دزدی و در عین حال نتیجه اش سردرگمی خواننده ها و ضربه زدن به صنعت نشر است.
منبع: خبرگزاری ایسنا